Translation of the song Z XVI-wiecznym portretem trumiennym – rozmowa artist Jacek Kaczmarski

Nie patrz na nas z wyrzutem pyszny szaławiło,

Don’t look reproachfully at us prideful bundle of mischief,

Bądźże z sercem otwartym dla dzieci swych dzieci.

Please open your heart for children of your children.

Od twoich czasów sławnych tyle się zmieniło,

Since your famous times a lot has changed,

Że aż szkoda zawracać tym głowę Waszeci.

So It’s a pity to bother Your Grace about it.

Mało wiemy o tobie, coś na Turka chadzał,

We don’t know much about you, who raided Turk,

Węgra królem obierał i tratował Szweda,

Chosen Hungarian for king and trampled Swed,

Ale patrzył i tego, by obrana władza

But you also watched this, so chosen rule

Nie zabrała ci czasem, czegoś sam jej nie dał.

wouldn’t snatch something that you didn’t gave it willingly.

A nie dałeś jej prawa by ci grozić drewnem

And you didn’t gave it right threaten you with wood

Bo przed Bogiem za posła nie chcesz Jezuity,

Because before God, you don’t want Jesuit for envoy,

By na takie cię pola mogła słać bitewne,

So it could send you to that battlefields,

Gdzie krew i rany – twoje, a cudze profity.

Where blood and wounds – yours, but somebody else’s profits.

A my, co rusz, to przed kimś

And we, every time, before someone

Kolejnym – na kolanach;

Another one – on our kneels;

Dalekośmy odeszli

We have gone far

Od siły Waszmość Pana.

From power of Your Grace.

Po wciąż to nowych dworach

Still in new manors

Pętamy się nie w porę;

We hang about at the wrong time;

Kochamy się w honorach,

We love honors,

Nie znamy się z honorem.

We don’t know honor.

Łypnij na nas łagodniej okiem wyrazistym

Glance at us more gently with your clear eye

Co widziało królestwa twojego Wiek Złoty,

That saw The Gold Age of your Kingdom,

Zamiast łajać nas z trumny za sprawą artysty,

Instead of scolding us from your coffin by artist’s affair,

Że są czasy kolosów i czasy miernoty.

That there are times of colossus and times of mediocrity.

Rzymskim prawem się szczycisz opartym na sile:

You are boasting Rome law that’s based on power:

Dłoń złocisty pas maca, kręci wąs sumiasty;

Hand grabs gold belt, curls moustache;

Ale wyrozumiałość – to siły przywilej

But consideration – It’s power’s privilege

Urodzony z rozumu na twój wiek szesnasty.

Born from reason of your sixteenth century.

Czemuś synów nie uczył, z czegoś sam korzystał,

Why didn’t you teach your sons the thing that you benefited yourself from,

Że czapka rozum grzeje, by nie skapiał chyłkiem?

That hat warms mind, so It wouldn’t disappear silently?

Rychło jeden za drugim – poseł czy statysta –

Quickly one after another – envoy or extra -

Czapkowali rozumem, a myśleli tyłkiem.

Truckled with mind and thought with butt.

I my – na byle słowo

And we – for just a shoddy word

Na tylne stajem łapki;

We stand on our back pawns;

W zawiei z gołą głową

And we in blizzard with bare heads

Szukamy własnej czapki.

We are looking for our own hat.

W tym, co zostało z włości

In this, what remained of domains

W dziedzictwie po waszmościach –

In heritage after Your Graces -

Brakuje nam mądrości,

We lack wisdom,

Kochamy się w mądrościach.

We love “wise” slogans.

Patrz na nas jak uważasz, pyszny szaławiło,

Look at us how you like, prideful bundle of mischief,

Jest ci czego zazdrościć, jest i za co karcić.

There is a lot to envy from you, and a lot to scold you for.

Choć dawno już cię nie ma – cennie ci się żyło,

Despite you are gone for a long time – you life was precious,

A ci, co się cenili – byli tego warci.

And those, who regarded you – were worth of it.

Znaczyło słowo – słowo, sprawa zaś gardłowa

Word means – word, while throaty matter

Kończyła się na gardle – które ma się jedno;

Ended on throat – that you have only one;

Wtedy się wie jak w pełni życie posmakować,

Then you know how to enjoy life fully,

A ci, w których krew krąży – przed śmiercią nie bledną.

And those, in which blood circulates – don’t pale before death.

Koniem dla nich istnienie! – Trzeba znać ogiera;

Existence is a horse for them! – You have to know steed;

Pięści słucha, czy pieśni, czy rwie się w step czy w tłum;

Whether it listens to fists or chanson, whether it’s eager to steppe or crowd;

I umieć nie spaść, kiedy piersi pęd rozpiera

And know how not to fall, when speed rushes

A spadłszy, szepnąć jeszcze – eques polonus sum!*

And if you fall, whisper yet – eques polonus sum!*

A my, nie z własnej winy,

And we, not from our own fault,

Aż się przyznawać hadko –

It’s a shame to admit –

Nie znamy już łaciny

We don’t know Latin anymore

I z polskim nam niełatwo.

And we have a hard time with Polish.

Lecz ujrzy przodek w grobie

But ancestor in grave will behold:

Na co nas jeszcze stać:

We are so much more than that:

Bo się kochamy – w sobie!

Because we love – ourselves!

Nie pragnąc – siebie – znać!

Not really wanting to know ourselves!

*jestem polskim szlachcicem

*I am Polish noble man